Beeldhouwer Peter Roovers
Het heeft niet veel gescheeld of het kasteeltje Heijen in Noord-Limburg zou na de Tweede Wereldoorlog zijn vervallen tot een ruïne. Dat dit niet gebeurd is hebben we te danken aan de beeldhouwer Peter Roovers, die zich in 1949 het lot van dit kasteeltje aantrok. Hij kocht de restanten van het in de Tweede Wereldoorlog deerlijk beschadigde kasteel van de toenmalige eigenaren, de heer en mevrouw Otten-van Aernsbergen.
Restauratie
De heer Peter Roovers en zijn vrouw Louise Nederveen begonnen in 1949 energiek aan het bewoonbaar maken van enkele gebouwen van het kastelencomplex van Heijen. Tegen het einde van het jaar konden zij met hun gezin het nog slechts provisorisch gedichte woonhuis betrekken. Daarna hebben ze de verschillende gebouwen van het complex stuk voor stuk onder handen genomen.
Roovers kreeg hulp
Ze werden bij dit werk krachtig geïnspireerd door twee heren. J.M.H.F.J. baron de Weichs de Wenne (1888-1965), die burgemeester was van de Limburgse gemeenten Wansum en Meerlo. Hij was de grote stuwkracht achter het besluit van het echtpaar het herstel ter hand te nemen. (Een journalist van De Gelderlander verhaspelde de naam van de Baron in een artikel in 1968 tot “De Wijkste Werner”!). De tweede grote inspirator van het gezin Roovers was Jhr. Dr. E.O.M. van Nispen tot Sevenaer (1895-1957). Hij was de toenmalige directeur van Monumentenzorg. Hoewel Monumentenzorg in die jaren wel meer zorgen had, want vele monumentale panden waren in de oorlogsjaren in puinhopen veranderd, steunde deze instelling in de persoon van haar directeur, de door het gezin Roovers begonnen restauratie zeer krachtig.
Gedenksteen
Het duurde jaren voor het kasteel Heijen geheel gerestaureerd was, maar toen had Heijen weer een monument waar men trots op kon zijn. In de toren van het kasteel werd een gedenksteen geplaatst, waarop de namen van de nieuwe kasteelheer, de architect en de aannemer werden vereeuwigd.
Belangrijke vesting
De meest prille voorganger van het huidige kasteel Heijen dateert misschien al van omstreeks het jaar 1000, maar dat is voor Nederlandse begrippen wel erg vroeg. Dit eerste kasteel van Heijen zou een belangrijke vesting geweest zijn in de strijd tussen graaf Wichman en de booswicht van de Nederrijn, Balderik. Kort na 1300 ontstond de tweede voorganger van kasteel Heijen, want omstreeks 1338 wordt Henrik van Spaenrebock als Heer van Heijen genoemd. Waarschijnlijk is deze Henrik afkomstig uit het geslacht van de Heren van Gennep, want hij voerde hetzelfde wapen als die van Gennep, zij het met andere kleuren, zilver op sabel. Op de plaats waar dit kasteeltje gestaan heeft, is nu een boerderij te vinden, die de naam de Burgt draagt.
Familie Spaenrebock
De familie Spaenrebock blijft enige eeuwen in het bezit van kasteel Heijen. De laatste uit haar geslacht, Elisabeth, trouwt met Alter Knipping. Hun wapens zijn afgebeeld op de schouw in de grote zaal. Hierna volgen nog de families Von Boenen, Von Vittinghof genaamd Schell, Van Diepenbrock, Von Romberg zu Brüninghausen, Wolf Metternich en burgemeester Egbert Otten. Van de erfgenamen van deze laatste heeft de familie Roovers kasteel Heijen gekocht.
Heijen dateert uit de zestiende eeuw
Het huidige kasteel Heijen dateert uit de zestiende eeuw. Het is op twee hoogten in de uiterwaarden van de Maas gebouwd. Zowel de hoofdburcht als de voorburcht werden omspoeld door het water van de grachten; dat water maakte Heijen tot een sterk kasteel. De voorburcht bestaat uit enkele gebouwen, waarvan de zogenaamde zaal het belangrijkste is. Het oudste deel van het kasteel, een kelderruimte, bevindt zich onder deze zaal, deze ruimte telt acht ribloze kruisgewelven. De zuidgevel van dit gebouw stamt uit de tijd van de overgang van gotiek naar renaissance. Ze heeft enkele siertorentjes op de trappen van de trapgevel.De gevel heeft aardige natuurstenen details. De andere gebouwen van de hoofdburcht, waarvan de meeste dateren uit de achttiende eeuw of later, zijn de eetzaal, de paardenstal en, naast het hoofdgebouw de poorttoren. De vroegere ingang tot het kasteel lag aan de zuidzijde. Daar zweeft nu een brug boven de droge gracht, die thans een scheiding vormt met de grote weide ten zuiden van het kasteel.
Rentmeestershuis
Op de voorburcht vindt men het rentmeestershuis en de pachterswoning, als ook de boerderijgebouwen en een tiendschuur. Daarnaast vinden we dan nog een karrenloods, die bestaat uit een open galerij, grenzend aan de binnenplaats. Aan de noordzijde wordt de voorburcht afgesloten door een poortdoorgang. Op de binnenplaats groeien enkele bomen.
Tachtigjarige Oorlog
Kasteel Heijen is meermalen het onderwerp van een belegering geweest, maar vaak redde het hoge Maaswater, dat het kasteel geheel omspoelde, de belegerden. Een fraaie episode is de redding van een gevangene. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de Spaansgezinde hopman Thomas de Hodaye gevangen gezet in de gevangenis naast de poort. Zijn geliefde wist hem echter te bevrijden. Zij stak per roeiboot midden in de nacht de Maas over en wist de gevangene de gereedschappen te overhandigen, die het hem mogelijk maakten te ontsnappen. Het venstertje van de gevangenisruimte is nog steeds aanwezig.
Tweede Wereldoorlog
In de Tweede Wereldoorlog heeft kasteel Heijen grote schade opgelopen. Eerst kwam het onder vuur te liggen van de geallieerden, die vanuit het westen het kasteel over de Maas heen beschoten. Toen de bevrijders er ten slotte in geslaagd waren om het kasteel in te nemen, kwamen ze onder vuur te liggen van de Duitsers. Deze beide beschietingen hebben kasteel Heijen bijna tot aan de afgrond gebracht. Daarna is het kasteel volledig geplunderd. Er was van de inventaris niets meer over.
Asielzoekerscentrum
Maar de beeldhouwer Peter Roovers (1902-1993) heeft er weer iets moois van gemaakt. Hij heeft het kasteel gebruikt als woon- en werkplaats. De bijgebouwen werden beschikbaar gesteld voor onder meer culturele bijeenkomsten. Ook heeft het kasteel nog gefungeerd als asielzoekerscentrum. In 1998 liepen enkele bijgebouwen nog rook- en waterschade op, na een brand in een logiesgebouw.
Ligging
Kasteel Heijen staat dicht bij de Maas, aan de zuidkant van het dorpje Heijen, dat nu deel uitmaakt van de gemeente Gennep. Het is het te vinden door de A77 te verlaten bij het Kruispunt Gennep (kruising met de N271) en dan aan de zuidzijde van dit kruispunt de afslag Heijen, dit is de oude provinciale weg, te kiezen. Kasteel Heijen ligt dan voor het dorp aan de linkerzijde van de weg.
Literatuur
– Peter Roovers, Het Huys Heyen in het dertigste jaar van zijn herrijzen uit een trieste ruïne, Nederlandse Kastelen Stichting/ANWB, 1978, deel XXXVI uit de serie “Nederlandse Kastelen”
– Nederlands Adelsboek, jrg. 78 (1987) en jrg. 89 (2000-2001)
– Drs Heimerick Tromp en Drs Toïta Henry-Buitenhuis, Historische Buitenplaatsen in particulier bezit, Utrecht, 1991
– Eigen documentatie
Ben Hendriks, 1999 – 2002
Bron: AbsoluteFacts.nl